Je ziet het pas als je het doorhebt.
Ken je deze uitspraak van wijlen Johan Cruijff? Het zijn een paar eenvoudige woorden waarin een grote wijsheid schuilt. Wat je niet weet, zie je niet. Dus zou je ook kunnen stellen dat wat je wel ziet, je wel weet?
Maar wat als wat jij ziet of denkt te weten steeds door je man wordt ontkracht, ontkent of hij jou vals beschuldigt? Wat als je denkt: mijn man verdraait alles; wat dan?
Hij is zo stellig en overtuigend in zijn woorden: ‘Niet waar!’, dat je terstond twijfelt aan jezelf. Zag je het wel goed? Je schrikt van de hevigheid van zijn reactie in antwoord op wat jij inbrengt. Hij kijkt er zo indringend bij dat je nog verder ineen krimpt. Hij suggereert gewoon dat je gek aan het worden bent. Een grijze mist trekt op in je hoofd.
Ik weet wat dit alles met je kan doen. Ik neem je mee naar mijn jaren als jonge moeder.
Mijn man heeft gelijk of verdraait hij alles voor zijn gelijk?
Schuldbewust schreef ik in mijn dagboek: Ja, hij heeft wel gelijk in veel dingen. De vorige avond was het weer eens misgegaan. Nadat mijn man laat thuiskwam van zijn werk praatte hij op me in tot twee uur ’s nachts. Ik klapte dan altijd volledig dicht. Bevroor gewoon. Het was zo’n afgestoken monoloog, een soort kogelregen.
Er waren veel escalaties. Al jarenlang. Al die tijd hoorde ik aan hoe alles aan mij lag. Dat ik niet in orde was. Dat ik hulp nodig had. Dat we er wel uit zouden komen als ik maar veranderde. Moedeloos werd ik ervan. Maar ik dacht: ik ben ook complex. En ik ben het aan mijn gezin verplicht er iets aan te doen. Dus maakte ik een afspraak bij de dokter.
Draait het er in jouw relatie vaak op uit dat jij de schuld krijgt van wat er misgaat tussen jullie? Zegt je man vaak tegen je dat het aan jou ligt?
Mijn leven was één grote mindfuck als jonge moeder. Ik voelde me opgejaagd, vertrouwde niet op mezelf en vond het leven zo verwarrend als wat. Aan de ene kant was ik zielsgelukkig met mijn baby en peuter, aan de andere kant was het leven klote. Niets was wat het leek, ik stond onder hoogspanning.
Voelt jouw relatie niet gelijkwaardig? Heb je het gevoel stukje bij beetje af te sterven?
Ik voelde me in die tijd een levenloze zombie. Thuis dan. Op mijn werk voelde ik me wel goed. Voelde ik me Ester. Op de sport voelde ik me Ester. Dan kon ik zijn wie ik wilde zijn. Een jonge krachtige vrouw. Zo kende iedereen me. Maar thuis … Thuis veranderde ik in een bang angsthaasje. Waar was ik aanbeland in deze relatie? Ik kon alleen maar denken: ik ben gek of mijn man verdraait alles.
Begin je zelf ook te geloven dat je misschien inderdaad zo labiel bent als hij zegt? Maar wat als dat nu niet zo is? Wat als jouw eigen waarheid wel klopt en je man alles verdraait voor zijn gelijk?
Je gaat het pas zien als je het doorhebt
Deze typische Cruijff-uitdrukking is ook toepasbaar op hoe psychologische manipulatie werkt. Een kenmerk van deze vorm van emotioneel misbruik is het patroon van de omkering. Hoe jij het ook wendt of keert, de pijl draait uiteindelijk altijd naar jou. Jij bent de schuldige, jij bent de oorzaak, jij ziet het niet goed. Je man positioneert zichzelf als slachtoffer, jij hebt het gedaan.
Voel je herkenning bij wat je tot nu toe hebt gelezen? Denk je wel eens: ik krijg overal de schuld van en mijn man verdraait alles voor zijn gelijk? Dan heb je mogelijk te maken met deze vorm van psychische mishandeling, ook wel gaslighting geheten. Het is een verborgen vorm van partnergeweld.
Hoe kan je het herkennen? Als je voortdurend bekogeld wordt met uitspraken als:
- Je stelt je aan
- Doe niet zo dramatisch
- Dat is nooit gebeurd
- Het was maar een grapje
- Ik heb dat niet gedaan
- Jij bent paranoïde
- Ik heb dat nooit gezegd
- Je bent zo gevoelig
- Het zit allemaal in je hoofd
- Je beeld je dingen in
- Je ziet het niet goed
- Niet waar!
- Dat is jouw fout
- Weet je het zeker?
- Je bent ook zo vergeetachtig
- Je moet nu echt naar de dokter
Misschien voel je naast herkenning ook nieuwe onzekerheid. Omdat je denkt: dit laat ik me dus gebeuren?! Dan is mijn boodschap voor jou: wees mild voor jezelf.
Herkennen van verdraaiing van je realiteit is lastiger dan je denkt
Herkennen is lastiger dan menigeen denkt. Want juist door de continu manipulatie, verdraaiing en verpulvering onder de woordendiarree van je man, twijfel je voortdurend aan jezelf. Je denkt zelf: die ander heeft misschien wel gelijk. Misschien ben ik ook egoïstisch. Misschien overdrijf ik inderdaad. Ben ik dan degene die het verkeerd ziet?
Je ziet het eigenlijk pas weer scherp als je ruimte hebt om ernaar te kijken of als je er later op terugkijkt, niet als je er middenin zit. Het kan jaren duren voordat je doorhebt dat je met gaslighting te maken had en vaak heb je er hulp bij nodig om het te gaan herkennen en begrijpen. Pas als je een ander extern referentiekader hebt om je waarneming aan te toetsen kom je langzaam aan weer bij zinnen en terug bij jezelf.
Je hebt afstand nodig om het patroon te zien
Terugkijken is als kijken vanaf een afstand. Vergelijk het met kijken naar een schilderij in een museum. Als je een tijd vanaf een afstand kijkt neem je heel andere dingen waar dan als je dichtbij staat te turen. Dichtbij verlies je je in een detail. Maar pas als je een paar passen naar achter zet kan je het geheel bekijken. Zie je de verhoudingen in het beeld anders, de kleuren, de lichtinval. Zo is het ook met gaslighting en dat je man alles verdraait. Je hebt afstand nodig om het patroon te zien.
Wil jij toetsen of je te maken hebt met een man die alles verdraait (gaslighting)? Vraag dan een SpiegelSessie aan, je leest er meer over op het tabblad coaching van deze website. Een SpiegelSessie is een telefonisch of videoconsult (wat jouw voorkeur heeft) en kan eenmalig zijn of het begin van een reeks coachgesprekken.